फार पूर्वी भारतात मॅट्रिक परिक्षा म्हणजे इयत्ता ११ वी झाली की गंगेत घोड नहायचं. अमेरिकेत भारतापेक्षा वेगळ नव्हतं. अमेरिकेत हायस्कूल संपलं म्हणजे १२ वी पास झाल की गंगेत घोड नहायचं. एकदा का १२ वी झाली की त्यालाच ग्रॅज्युएशन म्हणून कोड कौतुक व्हायचं. प्रॉम, ग्रॅज्युएशन सेरिमनि, पार्ट्या व्हायच्या. १८ वर्ष पूर्ण झालेला मुलगा घर सोडून दुसरीकडे रहायला जायचा, त्याचं स्वतःचं असं स्वतंत्र आयुष्य सुरू व्हायचं. कुठेतरी नोकरी/ धंदा सुरू करून नंतर विवाह करून अथवा न करता गृह्स्थाश्रम सांभाळला जायचा.
आज १२वी पास केल्याचं अमेरिकेतही काहीच महत्त्व नाही. अधिक शिक्षणाच्या अनेक संधी, सोयी, शिष्यवृत्त्या इथे उपलब्ध आहेत. आणि संपूर्ण जगातले अनेक विद्दार्थी अमेरिकेच्या `जाने माने` अश्या शिक्षणासाठी येण्याची धडपड करतात. शक्य असेल तर येतात, शिकतात आणि पदव्या घेतात. तेव्हा ही खरे खुरे म्हणजे भारतीय भाषेत सांगायचं तर पदवी मिळाल्यानंतरच्या ग्रॅज्युएशनचे सेरिमनि होतात.
असं असलं तरीही अमेरिकेत अजूनही हायस्कूल ग्रॅज्युएशनचा सोहळा/ COMMENCEMENT CEREMONY मोठ्या थाटात केला जातो.
माझ्या सासूबाई म्हणतात की "आजकाल आपल्याकडे पहिली पदवीचं काय, त्यापुढे अजून कितीतरी पदव्या घेतल्या तरी त्याचं कुणाला काही कौतुकच नाही.कुणी पाच पेढेही आणून देत नाही. अमेरिकेत लहानातल्या लहान यशाची दखल घेतली जाते ते छान आहे.” त्यांच्या मते यामुळे पुढे शिकायला अधिक उत्साह येतो. आपल्या छोट्याश्या यशाचं ही कौतुक केलं की मुलांनाही बरं वाटतं. प्रोत्साहन मिळतं. अजून अभ्यास करायला उमेद वाढते.
माझा मुलगा नचिकेत नुकताच ग्रॅज्युएट झाला. म्हणजे तसा पदवीवाला ग्रॅज्युएट नाही तर हायस्कूलवाला ग्रॅज्युएट. म्हणजे १२ वी चा अभ्यासक्रम पूर्ण करून तो पास झाला.
ऑगस्टमधे १२वी सुरू झाल्यावर साधारण ऑक्टोबर पासून कॉलेज आडमिशनच्या अर्जाचे वारे वाहू लागले. अर्ज केवळ ऑनलाईनवरच भरायचे होते. अर्जाची फी ही तशीच भारायची होती. जानेवारी/फेब्रुवारी पर्यंत अर्जाची मुदत दिली गेली होती. ९ ते १२तील सहामहीच्या मार्कांवर अवलंबून, तसेच एस. ए. टी स्कोअर, नोकरीचा अनुभव, समाजसेवा, एक्स्ट्रा करिक्युलर ऍक्टीव्हीटी, स्पोर्ट्स, नागरिकत्व असे आणि अजून अनेक मुद्दे लक्षात घेऊन साधारण एप्रिलपर्यंत निकाल दिला गेला. नचिकेतला इंजिनिअरिंग कॉलेजला ऍडमिशन मिळाल्यावर आम्हा सर्वांना आनंद झाला.
आता काय? अभ्यास असला तरी तो चिंतारहित.
आपला स्कोर मेंटेन केला की झालं. मजाच मजा. नुसतं बागडायचं! त्याच दिवसात शाळेत COMMENCEMENT CEREMONY ची कुणकुण सूरू झाली होती.पण त्या आधीच प्रॉमची अनाउंसमेंट झाली, त्या विषयीच्या गप्पांची सुरवात झाली. आणि त्याची तयारी घरी कधी सुरू झाली ते आम्हालाच कळलंच नाही. प्रॉम म्हणजे शालेय वर्षाच्या शेवटी हायस्कूल ग्रॅज्युएशनचा सोहळ्याचा आधी आयोजित केलेला हायस्कूल किंवा कॉलेज मधल्या मुलामुलींचा फॉर्मल डान्स. प्रॉम हा ग्रॅज्युएशनचा अविभाज्य भाग आहे असं म्हटलं तरी चालेल. अर्थात शाळेतून प्रॉमला न जाणारे काही थोडीफार मुलं मुली होत्या असं ऐकलं. पण ती म्हणजे अगदी दोन चार, हाताच्या बोटावर मोजता येण्याइतकी. कारण सर्वच जण समवयस्कर मित्रमैत्रीणींबरोबर पॉश रेस्टोरंट मधे रूचकर पदार्थांचा आस्वाद घेताना हास्यविनोद, गप्पा गोष्टीसाठी, म्युझिकच्या तालात रंगित दिव्यांच्या प्रकाशात नाच करण्यासाठी आणि जवळिक वाढवण्यासाठी उत्सुक असतात. शिक्षकांच्या उपस्थितीत होणा-या या पारंपारिक मौजमजेत तसे `धोकादायक` असे काही वाटत नसल्यामुळे पालकांची ही अनुमती असते.
अश्या प्रकारच्या आम्ही न अनुभवलेल्या प्रॉमला नचिकेतला `जाऊ नकोस` अस सांगण्यासारखं आम्हा पालकांना काहीच वाटले नाही. आम्ही ही खर्चाकडे न पाहता तयारीला लागलो. प्रॉमसाठी फॉर्मल वेअर लागणार होते.म्हणून पांढरा फूल शर्ट, त्यावर वेस्ट कोट (शर्टावरच बिनबाहीचे जॅकेट), त्यावर नव्या फॅशनचा काळा टॅक्सिडो घेतला. त्याला साजेसा नेकटाय घेतला. आता एवढा थाट! मग काळे फॉर्मल शूज ही हवेत. ते ही घेतले. नचिकेतच्या बरोबरीच्या काही मुलांनी हे सर्व भाड्याने घेतले होते. भाड्याची किंमत विकत घेण्यापेक्षा अर्धी होती. आम्ही ते विकत घेतल कारण हा जामानिमा अजून दोनचार वेळा लागणार होता. शिवाय पुढल्या वर्षी कॉलेजमधे ही लागला तर होईल उपयोगी असा विचार केला.
माझे यजमान म्हणाले "हा सुट छान आहे रे. माझा लग्नातला सुट ग्रे होता. आताचे सर्व वेगळ्या वेगळ्या रंगाचे आहेत. पण काळा नव्हता माझ्याकडे. मी घालू कधी तरी?"
“बाबा, It’s a Tuxedo not a Suit.”उत्तर मिळण्यापेक्षा बाबाची अक्कलच निघाली. “Tuxedo आणि Suit मधला difference असा आहे की Tuxedoच outer jacketच lapel satin or silkच असतं. आणि pantच्या बाहेरच्या बाजूला त्याच कापडाची पट्टी असते that runs till end of the bottom. ”
“lapel?” प्रश्न विचारून बाबाने अज्ञानाचा अधिकच उजेड पाडला.
जॅकेट्ची छातीवरची दुमडलेली कॉलरची लांब पट्टी उचलून तो म्हणाला “This is lapel. The folded flaps of cloth on the front of a jacket or coat.” अधिक माहिती कळली सर्वांना.
आज १२वी पास केल्याचं अमेरिकेतही काहीच महत्त्व नाही. अधिक शिक्षणाच्या अनेक संधी, सोयी, शिष्यवृत्त्या इथे उपलब्ध आहेत. आणि संपूर्ण जगातले अनेक विद्दार्थी अमेरिकेच्या `जाने माने` अश्या शिक्षणासाठी येण्याची धडपड करतात. शक्य असेल तर येतात, शिकतात आणि पदव्या घेतात. तेव्हा ही खरे खुरे म्हणजे भारतीय भाषेत सांगायचं तर पदवी मिळाल्यानंतरच्या ग्रॅज्युएशनचे सेरिमनि होतात.
असं असलं तरीही अमेरिकेत अजूनही हायस्कूल ग्रॅज्युएशनचा सोहळा/ COMMENCEMENT CEREMONY मोठ्या थाटात केला जातो.
माझ्या सासूबाई म्हणतात की "आजकाल आपल्याकडे पहिली पदवीचं काय, त्यापुढे अजून कितीतरी पदव्या घेतल्या तरी त्याचं कुणाला काही कौतुकच नाही.कुणी पाच पेढेही आणून देत नाही. अमेरिकेत लहानातल्या लहान यशाची दखल घेतली जाते ते छान आहे.” त्यांच्या मते यामुळे पुढे शिकायला अधिक उत्साह येतो. आपल्या छोट्याश्या यशाचं ही कौतुक केलं की मुलांनाही बरं वाटतं. प्रोत्साहन मिळतं. अजून अभ्यास करायला उमेद वाढते.
माझा मुलगा नचिकेत नुकताच ग्रॅज्युएट झाला. म्हणजे तसा पदवीवाला ग्रॅज्युएट नाही तर हायस्कूलवाला ग्रॅज्युएट. म्हणजे १२ वी चा अभ्यासक्रम पूर्ण करून तो पास झाला.
ऑगस्टमधे १२वी सुरू झाल्यावर साधारण ऑक्टोबर पासून कॉलेज आडमिशनच्या अर्जाचे वारे वाहू लागले. अर्ज केवळ ऑनलाईनवरच भरायचे होते. अर्जाची फी ही तशीच भारायची होती. जानेवारी/फेब्रुवारी पर्यंत अर्जाची मुदत दिली गेली होती. ९ ते १२तील सहामहीच्या मार्कांवर अवलंबून, तसेच एस. ए. टी स्कोअर, नोकरीचा अनुभव, समाजसेवा, एक्स्ट्रा करिक्युलर ऍक्टीव्हीटी, स्पोर्ट्स, नागरिकत्व असे आणि अजून अनेक मुद्दे लक्षात घेऊन साधारण एप्रिलपर्यंत निकाल दिला गेला. नचिकेतला इंजिनिअरिंग कॉलेजला ऍडमिशन मिळाल्यावर आम्हा सर्वांना आनंद झाला.
आता काय? अभ्यास असला तरी तो चिंतारहित.
आपला स्कोर मेंटेन केला की झालं. मजाच मजा. नुसतं बागडायचं! त्याच दिवसात शाळेत COMMENCEMENT CEREMONY ची कुणकुण सूरू झाली होती.पण त्या आधीच प्रॉमची अनाउंसमेंट झाली, त्या विषयीच्या गप्पांची सुरवात झाली. आणि त्याची तयारी घरी कधी सुरू झाली ते आम्हालाच कळलंच नाही. प्रॉम म्हणजे शालेय वर्षाच्या शेवटी हायस्कूल ग्रॅज्युएशनचा सोहळ्याचा आधी आयोजित केलेला हायस्कूल किंवा कॉलेज मधल्या मुलामुलींचा फॉर्मल डान्स. प्रॉम हा ग्रॅज्युएशनचा अविभाज्य भाग आहे असं म्हटलं तरी चालेल. अर्थात शाळेतून प्रॉमला न जाणारे काही थोडीफार मुलं मुली होत्या असं ऐकलं. पण ती म्हणजे अगदी दोन चार, हाताच्या बोटावर मोजता येण्याइतकी. कारण सर्वच जण समवयस्कर मित्रमैत्रीणींबरोबर पॉश रेस्टोरंट मधे रूचकर पदार्थांचा आस्वाद घेताना हास्यविनोद, गप्पा गोष्टीसाठी, म्युझिकच्या तालात रंगित दिव्यांच्या प्रकाशात नाच करण्यासाठी आणि जवळिक वाढवण्यासाठी उत्सुक असतात. शिक्षकांच्या उपस्थितीत होणा-या या पारंपारिक मौजमजेत तसे `धोकादायक` असे काही वाटत नसल्यामुळे पालकांची ही अनुमती असते.
अश्या प्रकारच्या आम्ही न अनुभवलेल्या प्रॉमला नचिकेतला `जाऊ नकोस` अस सांगण्यासारखं आम्हा पालकांना काहीच वाटले नाही. आम्ही ही खर्चाकडे न पाहता तयारीला लागलो. प्रॉमसाठी फॉर्मल वेअर लागणार होते.म्हणून पांढरा फूल शर्ट, त्यावर वेस्ट कोट (शर्टावरच बिनबाहीचे जॅकेट), त्यावर नव्या फॅशनचा काळा टॅक्सिडो घेतला. त्याला साजेसा नेकटाय घेतला. आता एवढा थाट! मग काळे फॉर्मल शूज ही हवेत. ते ही घेतले. नचिकेतच्या बरोबरीच्या काही मुलांनी हे सर्व भाड्याने घेतले होते. भाड्याची किंमत विकत घेण्यापेक्षा अर्धी होती. आम्ही ते विकत घेतल कारण हा जामानिमा अजून दोनचार वेळा लागणार होता. शिवाय पुढल्या वर्षी कॉलेजमधे ही लागला तर होईल उपयोगी असा विचार केला.
माझे यजमान म्हणाले "हा सुट छान आहे रे. माझा लग्नातला सुट ग्रे होता. आताचे सर्व वेगळ्या वेगळ्या रंगाचे आहेत. पण काळा नव्हता माझ्याकडे. मी घालू कधी तरी?"
“बाबा, It’s a Tuxedo not a Suit.”उत्तर मिळण्यापेक्षा बाबाची अक्कलच निघाली. “Tuxedo आणि Suit मधला difference असा आहे की Tuxedoच outer jacketच lapel satin or silkच असतं. आणि pantच्या बाहेरच्या बाजूला त्याच कापडाची पट्टी असते that runs till end of the bottom. ”
“lapel?” प्रश्न विचारून बाबाने अज्ञानाचा अधिकच उजेड पाडला.
जॅकेट्ची छातीवरची दुमडलेली कॉलरची लांब पट्टी उचलून तो म्हणाला “This is lapel. The folded flaps of cloth on the front of a jacket or coat.” अधिक माहिती कळली सर्वांना.
“असं असं! कुणाच्या बापाने घातला आहे इथे टॅक्सिडो किंवा बिक्सीडो?” बाबाने प्रामाणिकपणे कबूल केले.
असो...
तर प्रॉमच्या दिवशी नचिकेतने ओठावरची आणि गालवरची असली नसलेली बारीक लव (तीला मिशी आणि दाढी हा अगदी राठ शब्द आहे.) घोटून सफाचट केली. दुस-यालाही स्वच्छ वाटेल अशी आंघोळ झाली. केसांना जेल लावून छानसे बसवले. अमेरिकन फॉर्मल कपडे घालून खोलीच्या बाहेर आल्यावर कोण बाप्या माणूस दिसायला लागलं ते माझं बाळ. पाणीच आलं डोळ्यात!
"ए बाबा, हा Tie लावून दे ना. I messed it up." असं म्हणून त्याने क्षणात सर्वांना हसू आणवले. मग बाबाने नचिकेतच्या पाठीमागे उभे राहून त्याच्या गळ्यात टाय छानसा अडकवून दिला. तो व्यवस्थित आत खोचला.
मी आतून माझी फेस पावडर आणली. लेडिज फेस पावडर लावून तो घ्यायला तयारच होईना. "अरे, चेह-याला लावल्यावर काय कळतय की ती पावडर लेडिज होती की जेन्ट्स?" असं म्हणून जबरदस्तीने त्याच्या मानेला, कपाळाला लावून त्याला अधिक गोरं करण्याचा प्रयत्न केला. आता नचिकेत खरच हॅडसम दिसत होता. तरीही बाबाने अल्युरिंग सेंट्चा फावारा मारून त्याला सुगंधित करून अधिक आकर्षित केले. तयारी पूर्ण झाल्यासारखी वाटली. काळे बूट चढवून मुलगा प्रॉमला निघाला. पण त्यापूर्वी आमच्या कॅमेरात फोटो घ्यायला आम्ही विसरलो नाही.
प्रॉमला एकट्याने कार घेऊन जाता यावी म्हणून आधीपासून चांगली प्रॅक्टीस करून नचिकेतने ड्रायव्हिंगचं परमनंट लायसन्स मिळवलेले होतं. भूरकन कार घेऊन निघालेल्या माझ्या मुलाला पाहून घरट्यातल्या भूरकन उडणा-या पिलाची आठवण झाली. डोळे पाण्याने डबडबले. आता कारच काय समोरच सर्वच दिसेनासे झालं होतं.
मी बाथरूममधे जाऊन डोळे पुसले, बेसिनवर तोंड धुतलं. आणि समोरच्या आरश्यात पाहिलं. आजवर कपाळावर अवखळपणे रूळणारी केसांची बट आता चेह-यावरील चुणीदार कुंपणाला पाहून दचकली होती आणि पांढरी फटक पडून मागे हटली होती.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा